You don’t need to justify your existence in terms of productivity
Matt Haig
Nietsdoen is een activiteit
Je hoeft niet bezig te zijn. Je hoeft je bestaan niet te verantwoorden in termen van productiviteit.
Rust is een essentieel onderdeel om te kunnen overleven. Een essentieel deel van ons. Een essentieel deel van de dieren die we zijn.
Ik veronderstel dat wanneer een hond in de zon ligt, dat hij dat doet zonder schuldgevoel, want voor zover ik weet leven honden veel meer dan mensen in overeenstemming met hun eigen behoeften.
Naarmate ik ouder word, raak ik er meer en meer van overtuigd dat rusten misschien wel de essentie van het leven is.
Passief zitten, binnen of buiten, en louter dingen in je opnemen – het tikken van een klok, een wolk die voorbij drijft, het verre gonzen van verkeer, een vogel die zingt – ; je kan het ervaren als een doel op zich.
Het kan zelfs zinvoller aanvoelen en zijn dan een heleboel dingen waarvan we geconditioneerd zijn om ze als productief te zien.
Net zoals we pauzes tussen noten nodig hebben om muziek goed te laten klinken, en net zoals we interpunctie in een zin nodig hebben om coherent te zijn, zo zouden we rust, reflectie en passiviteit – en zelfs gewoon in de zetel zitten – moeten zien als een intrinsiek en essentieel onderdeel van het leven dat nodig is om het geheel zinvol te laten zijn.
(fragment uit “The Comfort Book” van Matt Haig)
Ik kan dit nooit mooier verwoorden dan de schrijver. En daarom heb ik het ook maar niet geprobeerd, alleen maar vertaald.
Het besef kwam ruim laat
Maar Matt heeft gelijk.
Ook al heb ik heel mijn leven al wel veel waarde gehecht aan momenten van rust, reflectie en passiviteit, toch begin ik nu pas te beseffen dat ik ook echt-echt-echt niet zonder die momenten kan.
Al die tijd heb ik rust, nietsdoen – en ook ontspanning – gezien als iets heel fijns; een luxe, maar niet echt noodzakelijk. En iets dat ik me al zeker de laatste tijd niet meer kon permitteren.
Ik had wel wat beters te doen. Zoals overal achteraan hollen; dag in dag uit branden blussen, terwijl het vuur overal om me heen steeds maar opnieuw bleef oplaaien.
Wat zou ik me te midden van mijn dagdagelijkse inferno eens gaan neervlijen en tegen alles en iedereen – inclusief tegen mezelf – zeggen: “Sorry jongens, maar nu ga ik eventjes nietsdoen.”? Get real!
Breinpauzes zijn van levensbelang
Maar brand of geen brand, pauzes voor het brein blijken niet optioneel te zijn. Het is een noodzaak dat tot het basispakket ‘overleven’ behoort. Tenminste, als je het woord overleven op langere termijn opvat.
En dat geldt kennelijk niet alleen voor mij, maar evengoed voor alle 7.874.965.730 andere menselijke wezens die op dit moment op aarde rondlopen.
Door de komst van de smartphone hoeven we ons nooit nog een moment te vervelen. Tijdens de pauze van een opleiding, wachtend aan het bushokje of in het frietkot op vrijdagavond; je moet al over behoorlijk wat wilskracht beschikken om niet snel even je (werk)mail, sociale media, of het ‘Breaking News‘ van de dag te checken.
Maar wanneer we lang doorwerken, eventuele pauzes doorbrengen op de gsm, en als onze vrijetijd dan ook nog eens volgeboekt is, dan staat ons brein van ‘s morgens vroeg tot ‘s avonds laat aan, en krijgt het nauwelijks nog echte pauzes.
Nochtans zijn die pauzes – momenten van nietsdoen, wat mijmeren en rondkijken – cruciaal voor de goede werking van onze hersenen, en voor ons mentale evenwicht.
De voordelen van nietsdoen
1. Nietsdoen helpt stress te verlagen
Zonder die momenten van quasi nietsdoen raakt de energie in onze hersenen op een bepaald moment gewoon op. En met een uitgeput brein zijn we onder andere veel vatbaarder voor stress, piekeren, slecht slapen en voor burn-outs.
Door geregeld niets te doen, zo weet ik ondertussen na enig opzoekwerk, geven we onszelf de kans
… om de voorbije gebeurtenissen te verwerken,
… om onze gedachten af te maken en ze tot rust te laten komen,
… om zo ons hoofd leeg te kunnen maken en onszelf terug op te laden.
Goed zo! Minder stress, dat kan ik gebruiken! (*)
Wie mijn vorige blogpost gelezen heeft zal zich daar niet over verbazen.
2. Nietsdoen bevordert de creativiteit
De beste ideeën, en de creatiefste ingevingen worden geboren op momenten waarop mensen met weinig of niets bezig zijn.
Misschien herken je dat wel. Mij overkomt het dikwijls op mijn eenzame wandeltochtjes met Jumper, wanneer ik doelloos aan het rondkijken en wat aan het wegdromen ben, dat die Eureka! momenten mij overvallen.
3. Geregeld nietsdoen verhoogt onze productiviteit
Zoals Matt Haig terecht opmerkt, hoeven we ons bestaan niet te verantwoorden door een hele dag door productief bezig te zijn. Niet de hele dag, maar de momenten waarop we effectief aan het werk zijn, doen we dat wel het liefst zo productief mogelijk.
Een uitgerust en fris brein is wat we nodig hebben om ons op het werk te kunnen concentreren, om goede en bewuste keuzes te kunnen maken waarop we ons focussen – en waarop niet -, en om ons m.a.w. niet voortdurend te laten afleiden door de waan van de dag (zie ook het artikel over aandacht als 1 van de belangrijkste vaardigheden die we in deze tijd nodig hebben.).
Zonder die regelmatige rustmomenten, kunnen onze hersenen dat niet aan, waardoor we nogal eens in een vicieuze cirkel terechtkomen van vermoeidheid en lange werkuren waarop we weinig productief en snel afgeleid zijn.
Jaja, dat is allemaal goed en wel, maarre…
Nietsdoen, hoe doe je dat dan?
Wat uit het raam staren (**).
Een beetje wegdromen.
Een wandeling maken.
Even niet online zijn, en de gsm laten voor wat-ie is.
….
Het zijn allemaal mogelijkheden om onszelf en ons brein wat rust te gunnen.
Maar zoals dat geldt voor zoveel dingen, werkt ook nietsdoen niet voor iedereen hetzelfde. Wat mij rust geeft, is daarom niet perse ook voor jou de ideale manier om je hoofd leeg te maken.
En heb je – zoals ik bij momenten – een behoorlijk stresskipgehalte, en is rust nemen op zich al geen evidentie, dan is rust vinden ongetwijfeld nog een pak moeilijker. Je vervolgens uit liefde voor je brein in de zetel nestelen met een grote tas rooibosthee (andere mag ook), maar met gedachten die alle kanten op stuiteren en een hart dat klopt tot in je keel, is dan niet meer dan een nobele poging, waarvan je je wellicht altijd zult blijven afvragen hoeveel deugd je brein daar nu werkelijk van heeft gehad.
Toch is het natuurlijk niet omdat het begin van de weg moeilijk is, dat het daarom niet de juiste is. Sterker nog; de allermooiste tochten kennen een moeilijk begin.
Don’t panic. Er is hoop voor iedereen.
En ook voor het stressgevogelte onder ons is er hoop; wij kunnen alvast starten met:
- Nietsdoen waarderen
Nietsdoen beginnen appreciëren als aangenaam, nuttig en zelfs noodzakelijk. - Gewoon wachten
Wanneer we ergens moeten wachten: gewoon wachten. En rustig wat rondkijken. Net zoals de oermens dat ooit deed in de prehistorie, toen er nog geen smartphones waren, en ook heel wat minder burn-outs (gok ik).
Wie weet, ontdek je nog wel hoe leuk en leerrijk het kan zijn om je omgeving en de mensen om je heen te observeren - Had ik al iets gezegd over smartphones?
- Podcasts. Ach ja, podcasts…. (zucht)
En ook de koptelefoon met de oh-zo-razend-interessante-podcasts…
Maak van je hart een steen en zet hem tijdens het wandelen niet te vaak op. Wandelen is wandelen, een pauze voor het brein bij uitstek. En ook al is luisteren naar een goede podcast altijd een feest, dat is het niet perse voor een vermoeid brein. - Bewust de stilte opzoeken
De radio misschien eens een keer niet quasi-automatisch aanzetten bij thuiskomst of tijdens het rijden. - Of net omgekeerd: je uitleven!
Als je gedachten echt met je op de loop gaan en stilte geen optie is, zet dan je favoriete muziek op. Luid, natuurlijk. En dansen en meezingen alsof je terug gekatapulteerd werd in de tijd, en je plotsklaps – zoals back in the nineties – weer midden op de dansvloer van een studentenfuif staat te springen. OK, dat valt misschien niet echt onder de categorie ‘nietsdoen’, maar het is alleszins een stuk relaxter voor je hersenen dan het consumeren van sociale media.
En tot slot
Of we we ons daar nu ten volle van bewust zijn, of niet, ons brein speelt een cruciale rol in ons leven.
Velen van ons gebruiken hun hersenen als grondstof: dag in dag uit zetten we ze aan het werk, in ruil voor de begeerde pay check aan het einde van de maand.
Onze hersenen bepalen ook hoe we ons voelen. Als zij in slechte vorm zijn, vermoeid, en vol gedachten die geen plaats kunnen vinden, dan voelen we ons overweldigd en gestresseerd, en kunnen we ons niet goed concentreren.
En daarom vind ik dat het hoog tijd wordt dat we ons brein opnieuw wat opwaarderen, en het de rustmomenten gunnen die het zo broodnodig heeft.
Met een brein dat al jaren moord en brand schreeuwt, en met wat ik nu weet door de research voor dit artikel, hoeft niemand mij nog te overtuigen:
Vanaf nu is mijn brein mijn topprioriteit!
Voetnoot:
(*) Die andere stem(men):
Wie mij goed kent, weet dat er verschillende – vaak tegengestelde – stemmetjes in mij huizen. Op zich volkomen onschuldig. Heeft niets te maken met een geestesziekte of zo, maar wel met hoe ik denk. En heel af en toe duikt dat tweede kritische stemmetje ook op in mijn teksten, hier voor alle duidelijkheid weergegeven in een andere kleur.
(**) Extra tip!
Om de uit-het-raam-staar-techniek te trainen, kun je een paar netjes met vogelvoer ophangen in een boom, die je goed kan zien vanaf je werkplek. Dan heb je altijd iets leuks om naar te staren.
(Geïnspireerd door het schrijven van mijn eigen blogpost, heb ik dat gisteren – bij wijze van breinpauze – zelf ook gedaan, en een minuutje geleden spotte ik mijn eerste 2 vogeltjes op het vogelzaad: een koolmeesje en een roodborstje! Ik hoop dat ze het zullen doorvertellen.)
Met deze blogpost ga ik er even uit voor een Winter Break. In januari ben ik er weer met meer verhalen uit Wanderland.
Fijne en gezonde Kerstdagen,
en tot volgend jaar!
